B.G 2.13
देहिनोऽस्मिन्यथा देहे कौमारं यौवनं जरा। तथा देहान्तरप्राप्तिर्धीरस्तत्र न मुह्यति ॥ २-१३॥
Gīta Bhāshya 2.13
देहिनो भावे एतद्भवति। तदेवासिद्धम् इति चेन्न देहिनोऽस्मिन्। यथा कौमारादिशरीरभेदेपि देही तदीक्षिता सिद्धः एवं देहान्तरप्राप्तावपि। ईक्षितृत्वात्।
न हि जडस्य शरीरस्य कौमाराद्यनुभवः सम्भवति। मृतस्यादर्शनात्। मृतस्य वाय्वाद्यपगमादनुभवाभावः। अहं मनुष्य इत्याद्यनुभवाच्चैतत् सिद्धमिति चेत् न। सत्येवाविशेषे देहे सुप्त्यादौ ज्ञानादिविशेषादर्शनात्। समश्चाभिमानो मनसि। काष्ठादिवच्च।
श्रुतेश्च। प्रामाण्यं च प्रत्यक्षादिवत्। न च बौद्धादिवत्। अपौरुषेयत्वात्। न ह्यपौरुषेये पौरुषेयाज्ञानादयः कल्पयितुं शक्याः।
विना च कस्यचिद् वाक्यस्यापौरुषेयत्वं सर्वसमयाभिमतधर्माद्यसिदि्धः।
यश्च तौ नाङ्गीकुरुते नासौ समयी। अप्रयोजकत्वात्। मास्तु धर्मोनिरूप्यत्वादिति चेत् न। सर्वाभिमतस्य प्रमाणं विना निषेद्धुमशक्यत्वात्। नच सिद्धिरप्रामाणिकस्येति चेत् - न। सर्वाभिमतेरेव प्रमाणत्वात्।
अन्यथा सर्ववाचिकव्यवहारासिद्धेश्च। न च मया श्रुतमिति तव ज्ञातुं शक्यम्। अन्यथा वा प्रत्युत्तरं स्यात्। भ्रान्तिर्वा तव स्यात्।
सर्वदुःखकारणत्वं वा स्यात्। एको वान्यथा स्यात्।
रचितत्वे च धर्मप्रमाणस्य कर्तुरज्ञानादिदोषशङ्का स्यात्। न चादोषत्वं स्ववाक्येन एव सिद्ध्यति। न च येन केनचिदपौरुषेयमित्युक्तमुक्तवाक्यसमम्। आनादिकालपरिग्रहसिद्धत्वात्। अतः प्रामाण्यं श्रुतेः। अतः कुतर्कैः धीरस्तत्र न मुह्यति॥
अथवा, जीवनाशं देहनाशं वापेक्ष्य शोकः? न तावत् जीवनाशम्। नित्यत्वादित्याह– न त्वेवेति। नापि देहनाशमित्याह– देहिन इति। यथा कौमारादिदेहहानेन जरादिप्राप्तावशोकः एवं जीर्णादिदेहहानेन देहान्तरप्राप्तावपि ॥ १३ ॥
