B.G 2.24
अच्छेद्योऽयमदाह्योऽयमक्लेद्योऽशोष्य एव च। नित्यः सर्वगतः स्थाणुरचलोऽयं सनातनः ॥ २-२४॥
Gīta Tātparya 2.24
अच्छेद्यत्वादिकं जीवस्यापि तत्सममित्याह - अच्छेद्योयमिति। नित्यं सर्वगते स्थितः। अणुश्चायमिति सर्वगतस्थाणुः सर्वगतो विष्णुः तदधीनत्वादिकं तत्स्थत्वम्। हेतुतोपि तत्स्थत्वात् न चलतीत्यचलः। नादेन शब्देन सह वर्तते इति सनादन एव सनातनः।
"नित्यं सर्वगते विष्णावणुर्जीवो व्यवस्थितः। न चास्य तदधीनत्वं हेतुतोपि विचाल्यते। निषेधविधिपात्रत्वात् सनातन इति स्मृऽतः॥" इति महाविष्णुपुराणे।
अच्छेद्योयमित्यादिपुनरुक्तिश्चान्यथा।
यस्मिन् अयं स्थितः सः अव्यक्ताचिन्त्यादिरूपः। एवं ज्ञातः परमेश्वरः सर्वदुःखनाशं करोतीति - 'नानुशोचितुमर्हसि'। 'तेषामहं समुद्धर्ता' इत्यादेः।
"न त्वेवाहं जातु नासं न त्वम्" इत्युभयोरपि प्रस्तुतत्वात्। 'देहिनः', 'शरीरिणः', 'देहि', इति विशेषितत्वाच्च जीवस्य तत्र तत्र।
"अविनाशि तु", "येन सर्वमिदं ततम्", "अनाशिनोप्रमेयस्य", "न म्रियते", "भूत्वा भविता न" "अविनाशिनम्", "अव्ययम्", "अव्यक्तोयमचिन्त्योयमविकार्योयम्" - इत्यादि परमात्मनश्च।
नहि जीवेन ततं सर्वम्। न च मुख्यतोप्रमेयोसौ। न च न म्रियते। न च अविनाशिनं नित्यमिति नित्यत्वातिरिक्तमविनाशित्वं तस्य। न च अव्यक्तत्वमविकार्यत्वं च मुख्यम्। न च भूत्वा भविता वा नेति देहस्याप्यनुत्पत्तिः। परमात्मनस्तु देहवियोगादिकमपि नास्तीत्यविनाशित्वादि विशेषणम्।
यस्मादेवं भूतः तस्मात् स एव स्वतन्त्रः। तदधीनमन्यत् सर्वम्। अतः स एव पुरुषार्थदः। अतः तत्पूजा सत्कर्मैव। अतः तदर्थं युध्यस्व।
अन्येषां तु अन्तवन्त एव देहाः। प्राकृतदेहिनश्च। अतः अस्वतन्त्रात् न हन्तुं तेषां सामर्थ्यम् नित्यत्वात् न हन्यते च। तस्मात् हन्ता हत इति मन्यमानौ न विजानीतः।
किन्तु यस्मादयमेव परमेश्वरः शरीरवियोगरूपेणापि न म्रियते तत्संयोगरूपेणापि न जायते जीववत् कदापि अतः स एव स्वतन्त्रत्वात् सर्वस्य हन्ता। जीवस्तु तेन शरीरे हन्यमाने स्वयं न हन्यते इत्येतावत्। अत एवमविनाशित्वादेः स्वातन्त्र्यात् सर्वकर्तारं परमात्मानं यो वेद स कथं घातयति हन्ति वा।
वाससो जरावत् स्वशरीरजरादौ अस्वातन्त्र्यदर्शनात् सर्वत्र अस्वातन्त्र्यं ज्ञातव्यं जीवस्य । ईश्वरस्य तु देहस्यापि च्छेदादेरभावात् स्वातन्त्र्यम्। नैनं छिन्दन्तीति च्छेदनाद्यभावः साक्षादेव दर्शयितुं शक्यते स्वदेहस्य इति वर्तमानापदेशः। छेदादिकं तु ईश्वरः मोहाय मृषैव दर्शयति ॥२४॥
